De eerste zinnen uit Zolang de citroenbomen bloeien: “Drie verschrompelde citroenen in een plastic zak met pitabrood, eerder droog dan beschimmeld, liggen naast elkaar in het schap. Meer heeft de supermarkt niet te bieden.”
Salama Kassab was een farmaciestudent toen de burgeroorlog in Syrië begon. Ze is haar familie verloren en werkt ze als vrijwilliger in het ziekenhuis van Homs waar de gewonden onophoudelijk binnenstromen. De bommen vallen overal. De sluipschutters duiken overal op. Ze namen haar familie weg, haar huis maar ook haar dromen.
Salama wil weg van de verschrikkingen en ellende. Ze wil haar zwangere schoonzus Layla in veiligheid brengen, want dat heeft ze beloofd aan haar (gevangengenomen) broer Hamza. Dan ontmoet ze Kenan, die durft te dromen van een betere toekomst voor Syrië. Hij probeert haar de kleuren te tonen die bij Salama al lang zijn vervaagd.
Intens
Vanuit haar functie als jonge (ongediplomeerd) arts in een ziekenhuis omschrijft Salama het geweld en de gruwel van het tirannieke bewind uitgebreid. Je wil het boek soms wegleggen omdat het bloed, de wonden, de doden, de honger… zo beeldend beschreven worden en zo dichtbij komen. Katouh beschrijft hoe kinderen sterven, hoe het tekort aan medicijnen hen dwingt tot hartverscheurende keuzes, hoe ze zelfs in het ziekenhuis niet veilig zijn voor het geweld. Ook de emotionele en psychische omschrijvingen rond gemis, rouw, afscheid nemen, uitputting… zijn hevig. Je leeft als lezer intens mee.
Zolang de citroenbomen bloeien, groeit de hoop.
Bovenal schemert liefde door het verhaal. De liefde tussen Salama en Kenan kiemt, tussen de brokstukken van de oorlog door. De liefde voor hun land is groot, enorm groot. Herinneringen aan hun bloeiend land, met mooie landschappen en bloeiende citroenbomen geeft hen moed. Door de warme herinneringen aan familiegeluk houden ze stand. De hoop op een veilig misschienleven, op een betere toekomst voor hun land en voor henzelf overheerst.
“Dit is mijn land, en al het vergoten bloed zal ons niet tegenhouden, net zoals de citroenbomen hier al eeuwenlang zijn blijven bloeien.”
Post Traumatisch Stress Syntroom
Met de verhaallijn rond Khawf, de vermenselijkte hallucinaties van het PTSS van Salama, had ik in het begin moeite. Hoewel Khawf sterk neegezet wordt, wrong het en voelde het onecht. Naarmate het verhaal vorderde, begon het voor mij meer een meer te kloppen en bij de verhaalwending rond Layla voelde ik de meerwaarde van Khawf voor het verhaal.
Grijpt naar de keel
Zolang de citroenbomen bloeien is een meeslepend, emotioneel verhaal. Het laat je als lezer voelen hoe een oorlog ontmenselijkt. Een aangrijpend debuut dat binnenkomt en naar de keel grijpt.
“”In een door bommen geteisterde historische stad heeft het leven standgehouden. Ik zie het in de groene uitlopers die uit hun winterslaap wakker worden en zich tussen het puin door wringen. Bloeiende narcissen die verlegen hun bloemblaadjes openen. Ik zie het in Layla, die vaker glimlacht nu ik dat ook doe. En als ik op weg naar het ziekenhuis de subtiele tekens van liefde zie, zwelt mijn hart.” (p. 194)
Voor lezers vanaf 15 jaar.
