Ik krijg wel vaker de vraag waarom leesbevordering zo belangrijk is en of deze ietwat beladen en belerende term niet passé is?

Voor de goede orde staan we even stil bij het begrip ‘leesbevordering’. Welke lading dekt deze vlag?

Leesbevordering is het stimuleren van lezen door het aanbieden van en werken met boeken. Leesbevordering heeft als doel dat lezers over voldoende vaardigheden en kennis beschikken om accuraat en grondig te (begrijpen wat ze) lezen en dat ze lezen ervaren als een aangename en zinvolle (vrije)tijdsbesteding.

Ik geef graag 5 redenen waarom leesbevordering wél belangrijk is:

• Over de vele voordelen van lezen voor opgroeiende kinderen werden al boeken vol geschreven: lezen verruimt ons denken, leert ons om anderen beter te begrijpen, werpt een blik op de wereld en vergroot ons welzijn.

• Onderwijs is dé sleutel voor de ontwikkeling van een kind én van een samenleving. Een kind dat goed onderwijs krijgt, krijgt kansen voor de toekomst. De allerbelangrijkste taak van het onderwijs is kennis, vaardigheden en attitudes aanleren die zelfstandigheid vergroten. In onze huidige maatschappij is goed en grondig kunnen lezen een must. Lezen ligt aan de basis van de kansen die kinderen krijgen op school en in de samenleving. Het is een kernopdracht van het onderwijs om leerlingen goed te leren lezen. Daarom is het noodzakelijk dat scholen tijd en middelen investeren om hun leerlingen tot goede lezers te ontwikkelen.

• Onderzoek na onderzoek wijst uit dat het niet goed gesteld is met de leesvaardigheid en de leesmotivatie van kinderen en jongeren. Uit PISA 2023 bleek dat de leesvaardigheid van Vlaamse leerlingen op korte termijn het sterkst gedaald is van alle vaardigheden: 23,9% van de Vlaamse 15-jarigen behaalt het basisniveau lezen niet. De PIRLS-studie 2021 toonde dat het leesniveau van leerlingen uit het vierde leerjaar opnieuw sterk daalde. Bovendien geeft 29% van de leerlingen aan niet graag te lezen. Daarenboven concludeerde Het PIAAC – onderzoek van de OESO in 2013 dat één op zeven volwassen Vlamingen laaggeletterd is, ofwel meer dan een half miljoen. Dit wijst op een ernstig maatschappelijk probleem.

• Om in te spelen op deze verontrustende resultaten en om de leescrisis aan te pakken hebben de departementen Onderwijs en Vorming, Cultuur, Jeugd en Media, en Welzijn, samen met een breed netwerk Het Leesoffensief opgezet. Het Leesoffensief focust op verschillende fronten tegelijk (onderwijs, vrije tijd, vroege geletterdheid,…) en wil overtuigde lezers dicht bij het hart houden maar vooral de niet-lezers erbij halen. Deze structurele en ambitieuze aanpak vanuit een gedeelde visie op leesbevordering is cruciaal.

• Het belang van een kwalitatieve leesomgeving op school en de rol van de leraar is immens. Veel leerkrachten houden star vast aan (verouderde) methodes en zijn zelf onvoldoende op de hoogte van het recente boekenaanbod. Krachtig leesonderwijs heeft de meeste kans op slagen als het hele schoolteam doordrongen is van het belang van lezen en als iedereen aangemoedigd wordt om competenties te versterken. Om het tij te keren is professionalisering van leerkrachten één van de pijlpunten.

En wat dan met leesmotivatie en leesplezier?

Ik verwijs graag naar een citaat van Sylvie Dhaene: “Leesplezier wordt meer dan eens impliciet geassocieerd met ‘pretpedagogie’ en geframed als ‘kinderen alleen maar laten lezen wat ze leuk vinden’. Daarover gaat leesplezier bevorderen en leesmotivatie stimuleren nochtans niet.” Door krachtig leesonderwijs worden zowel leesvaardigheden (technisch lezen, begrijpend lezen), leesmotivatie als leesgedrag versterkt. Leesbevordering heeft maar kans op slagen als het inzet op alle 5 de peilers van goed leesonderwijs: een doordacht leesbeleid, een effectieve leesdidactiek, een krachtige leesomgeving, brede leesmonitoring en een sterk leesnetwerk. (Jona Hebbrecht).

Blijft leesbevordering beperkt tot het onderwijs?

De fundamenten voor goede leesvaardigheden worden al in de vroege kinderjaren gelegd. Wanneer kinderen rijke taal aangeboden krijgen, hun woordenschat ontwikkelen, inzicht krijgen in verhaalstructuren, leren zich te concentreren op een verhaal, verhalen kunnen verbeelden, liefde voor taal en voor verhalen ontwikkelen… hebben ze sleutels in handen waarmee ze op latere leeftijd de deur naar het ‘zelf lezen’ makkelijker kunnen openen. Hier spelen ouders en begeleiders van kinderdagverblijven en buitenschoolse kinderopvang een zeer belangrijke rol! Zij kunnen die fundamenten versterken door boeken aan te bieden, voor te lezen, te bespreken… Ook is hier een belangrijke rol weggelegd voor bibliotheken, die leesbevorderende programma’s (voor anderstaligen, voor laaggeletterden…) kunnen uitwerken en die als kenniscentrum over literatuur kunnen dienen. De spil in een wijd vertakt leesbevorderingsnetwerk is de openbare bibliotheek. Bibliotheken nemen een centrale en verbindende rol op in het bevorderen van (meervoudige) geletterdheid.

Ben je overtuigd van het belang van leesbevordering op jouw school, in jouw kinderdagverblijf of in jouw buitenschoolse kinderopvang? Willen jullie aan de slag om het leesbeleid en de leesdidactiek te versterken? Vive le Livre biedt interactieve vormingen aan. Contacteer ons en we bekijken samen de mogelijkheden.

Bronnen:

Handboek Leesbevordering Open Boek (Walta, 2011)

https://www.lezen.nl/onderzoek/het-belang-van-leerkrachten-als-leesbevorderaars

https://www.iedereenleest.be/over-lezen/wat-leesbevordering

https://assets.literatuurvlaanderen.be/attachment/Leeswijzer-2024-2029_1.pdf